Dorobek braci Coen z ostatnich 20 lat znam w całości, zaś ich dzieła z XX wieku – już wybiórczo. Oglądałem oczywiście arcydzielne Fargo, kultowego Big Lebowskiego czy mrocznego Bartona Finka, ale wciąż do nadrobienia pozostaje kilka pozycji. Niejako na styku filmografii Joela i Ethana Coenów z poprzedniego i obecnego millennium znajduje się Bracie, gdzie jesteś?, które miałem właśnie ogromną przyjemność nadrobić.
Zacznę, paradoksalnie, od Coenów dzieła jak dotąd ostatniego, bowiem jeżeli przypadła Wam do gustu Ballada o Busterze Scruggsie, a nie widzieliście Bracie, gdzie jesteś?, to czeka Was nie lada gratka! Mająca premierę w 2000 roku komedia opowiada o trzech uciekinierach z więzienia (George Clooney, John Turturro, Tim Blake Nelson – wszyscy doskonali!), którzy w latach 30. XX wieku przemierzają stan Mississipi w celu odzyskania skarbu ukrytego przez nieoficjalnego herszta tej bandy i najbardziej elokwentnego z tej trójki, Ulyssesa Everetta McGilla (w tej roli Clooney). A skarb to niebagatelny, bowiem rozchodzi się o 1,2 miliona dolarów, co nawet jak na dzisiejsze czasy wydaje się kwotą ogromną, a co dopiero 90 lat temu w pogrążonej w kryzysie Ameryce? Choć udaje im się zbiec z więzienia, McGill wraz z Petem (Turturro) i Delmarem (Nelson) mają niesamowity dar do plątania się w najgorsze tarapaty, z których jednak zawsze cudem udaje im się wyjść – z reguły dzięki pomocy osób trzecich.
Nawiązujący tytułem do klasycznej screwball comedy Podróże Sullivana Prestona Sturgesa, film braci Coen to wspaniały hołd zarówno dla tego rodzaju rozrywki, jak i Odysei Homera, na którym ponoć wzorowali się twórcy Bracie, gdzie jesteś? – w wywiadach przyznali się jednak, że nigdy Homera w całości nie czytali, a znają jedynie najważniejsze motywy z klasycznego dzieła wielkiego Greka. Stąd znajdziemy tu m.in. syreny kuszące bohaterów niczym Odyseusza, mamy mężczyznę, który pokonuje przeciwności, by dotrzeć do od dawna nie widzianej ukochanej. Ale Bracie, gdzie jesteś? to przede wszystkim baśń o Ameryce tamtych czasów – zwłaszcza o mitycznym Południu, którego stan Mississippi jest bodaj najbardziej wyrazistym symbolem. Coenowie ukazują Stany Zjednoczone lat 30. jako słynne „land of opportunity”, immanentną część amerykańskiego snu, gdzie wszystko jest możliwe. Choć opowiada o trzech skazańcach, Bracie, gdzie jesteś? nie odbiera tym facetom okazji do odmienienia ich losu. Dostają po głowie niemal na każdym kroku, ale wstają i idą dalej, wierząc, że za rogiem czeka nagroda.
I Coenowie tę nagrodę im dają, otwierając drogę do lepszego życia. Zanim jednak Everett, Pete i Delmar będą mogli odczuć zmiany w swoim życiu, przeżywają serię przygód porównywalną chyba tylko z losami Forresta Gumpa, może z drobną różnicą – nie mają aż tyle szczęścia. Kilkukrotnie ledwo udaje im się uniknąć powrotu do więzienia, zostają okradzeni, uwiedzeni, konfrontują się z Ku Klux Klanem, aż wreszcie zaglądają w oczy śmierci – ale zawsze wychodzą cało z każdej opresji. Coenowie wykorzystują to do humorystycznego wplecenia w fabułę kwestii wiary – bardziej oczytany Everett pozostaje religijnym sceptykiem, ale Pete i Delmar chętnie tłumaczą wszelkie pozytywne zdarzenia w ich życiu boską interwencją. Najbardziej zabawnie ten komentarz na temat postaw wobec wiary wybrzmiewa w finale filmu, niezwykle efektownym i symbolicznym, a przy tym najlepiej podsumowującym baśniowo-literacki charakter Bracie, gdzie jesteś?.
Pełna nawiązań do klasycznych tekstów kultury, ale też do wcześniejszych filmów braci Coen (postać kreowana przez Johna Goodmana to bezpośrednie nawiązanie do Bartona Finka), Bracie, gdzie jesteś? to znakomita komedia ukazująca scenopisarski talent Coenów oraz ich umiejętność do perfekcyjnego dobierania obsady. To jeden z pierwszych filmów ukazujących ogromny talent komediowy George’a Clooneya, który właśnie u twórców Fargo zagrał najbardziej zabawne role. Kto wie, czy kreacja oczytanego, pechowego i nadmiernie dbającego o wygląd Everetta McGilla w Bracie, gdzie jesteś? nie jest właśnie tą najbardziej zabawną.
8/10
Tytuł: Bracie, gdzie jesteś?
Tytuł oryginalny: O Brother, Where Art Thou?
Premiera: 30.08.2000
Scenariusz i reżyseria: Ethan Coen, Joel Coen
Zdjęcia: Roger Deakins
Muzyka: T Bone Burnett
Obsada: George Clooney, John Turturro, Tim Blake Nelson, Chris Thomas King, John Goodman, Charles Durning, Holly Hunter, Michael Badalucco, Wayne Duvall, Ray McKinnon, Daniel von Bargen