Kino dokumentalne pełni wiele funkcji: informacyjną, edukacyjną, propagandową czy śledczą. Nierzadko jednak pełnometrażowe filmowe reportaże potrafią też motywować i inspirować, portretując bohaterów większych niż życie. I właśnie na takich postaciach – ludziach o najróżniejszych formach i stopniach niepełnosprawności – skupia się wyreżyserowany przez James Lebrechta i Nicole Newnham dokument Netfliksa, Obóz godności: Rewolucja w życiu niepełnosprawnych.

Wyprodukowany przez Baracka i Michelle Obamów film przybliża nam historię pewnego wyjątkowego obozu letniego, istniejącego od 1951 roku i będącego azylem dla osób niepełnosprawnych. Położony w górach Catskill i w latach 70. prowadzony przez hipisów Camp Jened jest pierwszym bohaterem Obozu godności – Lebrecht i Newnham skupiają się na pięknej misji tego miejsca, a także niezwykle istotnej roli kulturotwórczej, jaką przez lata pełnił Camp Jened. To tam niepełnosprawni uświadamiają sobie, że mogą być traktowani jak stuprocentowe istoty ludzkie, a nie niechciane stworzenia, które należy ignorować i marginalizować. To wśród opiekunów na obozie odnajdują przyjaciół i mentorów, którzy pomagają im zaakceptować siebie i poznać życie – także to mniej „obyczajne”, związane z pierwszymi miłościami i cielesnymi uniesieniami. Wolnoduchowy charakter Camp Jened pozwala rozwinąć skrzydła niepełnosprawnym młodym ludziom, dotąd tłamszonym i wzgardzanym, a przy okazji pozwala im zjednoczyć się wokół wspólnego celu.

Obóz godności to portret ludzi niepełnosprawnych, którzy mają swój głos, walczą o godność i równe prawa dla „największej mniejszości w Stanach Zjednoczonych”, jak sami siebie nazywają. Dokument wyprodukowany przez byłą parę prezydencką rozpoczyna się w 1971 roku, kiedy większość bohaterów przedstawionych na ekranie po raz pierwszy przybyła do Camp Jened. To właśnie wtedy rozpoczęły się znajomości i przyjaźnie, które zaprocentowały podczas „strajku 504”, słynnego protestu ludzi o różnym stopniu niepełnosprawności, którego najważniejszym ogniskiem było okupowanie budynku departamentu zdrowia w San Francisco przez ok. 150 osób przez 25 dni. Protesty zaowocowały podpisaniem ustawy gwarantującej niepełnosprawnym równe traktowanie, a także szereg udogodnień, takich jak podjazdy, windy i inne rozwiązania pozwalające na swobodne życie i poruszanie się. Obóz godności ukazuje walkę i zapał tych ludzi, którzy pod przewodnictwem niezłomnej Judy Heumann, dziś 73-letniej byłej doradczyni prezydentów Clintona i Obamy, zdołali się zjednoczyć, skupić wobec siebie najróżniejsze środowiska obrony praw człowieka i obywatela i€¦ wygrać z państwem amerykańskim.

Dokument Lebrechta i Newnham ma więc dwie twarze, obie bardzo inspirujące – z jednej strony przedstawia Camp Jened i wyjątkowość tego miejsca jako tygla tolerancji, wolności, zrozumienia i zjednoczenia, z drugiej zaś ukazuje społeczno-polityczną misję wychowanków Obozu godności. Będąc swego rodzaju „absolwentami” tej szczególnej instytucji, walczą oni nie tylko o swoje miejsce w społeczeństwie, ale o równouprawnienie dla wszystkich ludzi niepełnosprawnych, także tych, którzy o Camp Jened nigdy nie słyszeli. Obóz godności spogląda zresztą na tamte czasy z potężną dawką nostalgii, obszernie korzystając z archiwalnych materiałów foto i wideo, uzupełniając całość wypowiedziami tych uczestników obozu, którzy wciąż żyją i pamiętają tamte czasy. Serce rośnie, gdy ogląda się „romanse” nastoletnich niepełnosprawnych dzieciaków, którzy w miejscu, w którym wreszcie odnajdują radość i zrozumienie, po prostu kwitną. Camp Jened staje się dla nich prawdziwą oazą na pustyni znieczulicy.

Obóz godności to wzruszająca, inspirująca, pokrzepiająca serce i ducha opowieść o ludziach, którzy walczyli – i zwyciężyli! – o prawa, które powinny być im dane domyślnie i bezdyskusyjnie. Ale być może Judy Heumann i jej towarzysze broni nigdy nie zyskaliby odwagi do podjęcia tej walki, gdyby nie wspaniali ludzie z dziś już niestety nieistniejącego Camp Jened. Warto, by dzisiejsi młodzi niepełnosprawni mieli świadomość ile zawdzięczają tamtym bohaterom i tamtemu miejscu.

8/10

Tytuł: Obóz godności: Rewolucja w życiu niepełnosprawnych
Tytuł oryginalny: Crip Camp
Premiera: 25.03.2020
Reżyseria: James Lebrecht, Nicole Newnham
Scenariusz: James Lebrecht, Nicole Newnham, David Radcliff
Zdjęcia: Vicente Franco, Mario Furloni, Tom Kaufman, Justin Schein, Jon Shenk
Muzyka: Bear McCreary