Lista tytułów, które zdobył Lance Armstrong, uczyniła z niego legendę. Lista tytułów, które zdobył uczciwie, czyni go zaledwie jednym z setek zdolnych kolarzy, którzy na przestrzeni ostatnich 25 lat rozpoczynali i kończyli kariery w tym sporcie. Stephen Frears w swojej Strategii mistrza przygląda się jednemu z największych oszustw w historii sportu.
Nie ukrywam, że do haniebnego czynu Armstronga mam stosunek osobisty. Byłem bowiem w gronie milionów ludzi na całym świecie, którzy uwierzyli, że na ich oczach dzieje się historia sportu. Że podobnie jak Michael Phelps w pływaniu czy Usain Bolt w lekkiej atletyce Lance buduje sobie ponadczasowy pomnik. Choć nie potrafię nawet wyobrazić sobie jak bardzo zawiódł on swoich rodaków, ja także czułem się oszukany, bo jako młody człowiek naprawdę podziwiałem tego sportowca – zwłaszcza w obliczu choroby, którą pokonał. Nie zastanawiałem się wówczas – tak, jak to robił przedstawiony w filmie dziennikarz David Walsh (świetny Chris O’Dowd) – jak to możliwe, że człowiek, który jeszcze kilkanaście miesięcy wcześniej witał się ze śmiercią wraca do sportu i miażdży swoich rywali.
Ben Foster świetnie radzi sobie w roli Armstronga, tworząc postać na przemian demoniczną i żałosną. W wywiadzie udzielonym Guardianowi aktor przyznał, że podczas przygotowań do filmu stosował środki dopingujące – wszystko po to, by lepiej zrozumieć w jakim stanie znajdował się wówczas Lance. Poświęcenie Fostera opłaciło się, bo w swojej kreacji wypada wiarygodnie, nie szarżuje, choć w zachowania bohatera niejednokrotnie wkrada się groteskowość. W tym samym wywiadzie aktor zdradził, że wcielenie się w przegraną gwiazdę sportu było dla niego większym wysiłkiem psychicznym niż fizycznym, co najlepiej podkreśla skalę upadku protagonisty.
Legendarny kolarz od początku przedstawiony jest w Strategii… jako antybohater, choć nie ulega wątpliwości, że jego początkową motywacją była po prostu chęć zwyciężenia z ograniczeniami własnego ciała. Dopiero później, gdy był już na szczycie, dopadły go chciwość i przeświadczenie o byciu niepokonanym, wręcz nieśmiertelnym. Armstrong nie wyobrażał sobie życia bez rywalizacji, ale też nie potrafił grać uczciwie. Prawdopodobnie wielu jego rywali także stosowało niedozwolone środki, ale to Lance, z pomocą działających nieetycznie lekarzy i trenerów, doszedł do mistrzostwa w ukrywaniu ciągnącego się latami procederu dopingowego.
Frears nie angażuje w Strategię mistrza zbyt wiele wysiłku – przedstawia po prostu kolejne niegodziwości kolarza, przeskakując pomiędzy kolejnymi triumfami w najsłynniejszym wyścigu świata Tour de France. Reżyser zwraca uwagę na relacje protagonisty z jego otoczeniem – zespołem, który przypominał totalitarny ustrój, w którym wysiłki każdego obywatela podporządkowane są woli władcy absolutnego. Armstrong rządził i dzielił, podejmował decyzje samodzielnie, nie biorąc pod uwagę ambicji czy potrzeb kolegów z drużyny. Być może tak działa każdy lider kolarskiego teamu – chodzi przecież o zwycięstwo przedstawiciela drużyny – lecz ten lider zdaje się przekraczać granice sportowej rywalizacji. Sam film kulminuje w chwili, gdy prawda o wieloletnich oszustwach kolarza wychodzi na jaw, a szkoda – widzów takich jak ja, wciąż czujących żal do sportowca, bardziej ciekawiłoby to, jak radził sobie ze świadomością utraty swej skrupulatnie budowanej pozycji.
Środowiska kolarskie, być może słusznie, zarzucają Strategii mistrza ponowne kwestionowanie wiarygodności kolarstwa jako sportu. Jednak w świetle ostatnich doniesień o gigantycznym rosyjskim procederze dopingowym film Stephena Frearsa może stać się ważnym głosem w dyskusji o etyce współzawodnictwa. Bo o tym, że niedozwolone wspomaganie to w sporcie wciąż coś normalnego, świadczą zamykające Strategię… słowa Armstronga, wypowiedziane w 2015 roku, dwa lata po ujawnieniu prawdy: Czuję się zwycięzcą tych Tourów.
Film obejrzałem dzięki uprzejmości kina Nowe Horyzonty we Wrocławiu (www.kinonh.pl).
Tytuł: Strategia mistrza
Tytuł oryginalny: The Program
Premiera: 13.09.2015
Reżyseria: Stephen Frears
Scenariusz: John Hodge, na podstawie książki Seven Deadly Sins: My Pursuit of Lance Armstrong David Walsha
Zdjęcia: Danny Cohen
Muzyka: Alex Heffes
Obsada: Ben Foster, Chris O’Dowd, Lee Pace, Jesse Plemons, Guillaume Canet, Dustin Hoffman, Denis Ménochet, Edward Hogg, Laura Donnelly